Engang

Enganga. Perkara EngangEngang téh nyaéta bagian kecap anu diucapkeun dina sakali ngaluarkeun hawa (napas) tina baham. Kecap saperti abdi, dikedalkeun ku cara dua kali ngaluarkeun hawa (napas). Sakali waktu ngedalkeun ab, sakali deui waktu ngedalkeun di, Tah, ab jeung di disebut engang. Jadi, kecap abdi diwangun ku dua engang.

Engang dina basa Sunda umumna mibanda vokal nu jadi puncerna. Éta puncer téh dipiheulaan atawa dituturkeun ku hiji konsonan atawa leuwih. Ngan umumna tara leuwih ti dua kitu, aya ogé engang anu diwangun ku hiji vokal. Tapi euweuh engang (basa Sunda) anu diwangun ku hiji konsonan wungkul.

Sawatara conto engang:
aya - a-ya
balik - ba-lik
bandrék - ban-drék
sakola - sa-ko-la

Engang anu ditungtungan ku vokal, disebut engang buka, contona: ba-pa, sa-ko-la. Ari engang anu ditungtungan ku konsonan disebut engang tutup, contona: ban-téng, kam-pak. Kecap basa Sunda bias diwangun ku engang buka kabéh,engang tutup kabéh, atawa kombinasi engang buka jeung engang tutup.

b. Adegan Engang
Kecap dina basa Sunda bias diwangun ku hiji engang atawa leuwih.Contona:
- hiji engang : bray, jung, pok, cing
- dua engang : a-ya, du-a, ba-lik, pen-crong
- tilu engang : a-yeu-na, sa-la-met, ka-la-pa, ma-ngan-deuh
- opat engang : ka-la-mé-ro, ba-la-ngan-trang, ta-la-wéng-kar, bi-bi-lin-tik
- lima engang : ba-la-ga-dig-deug, bé-lé-ké-té-pé, ma-ra-ka-yang-an, me-re-ke-de-weng, mo-ro- ko-dok-dok

Sakumaha panjangna ogé kecap, engangna mah mibanda adegan anu basajan. Engang dina basa Sunda bisa diwangun ku hiji vokal atawa gabungan vokal jeung konsonan. Tapi euweuh anu diwangun ku hiji konsonan wungkul. Sangkan leuwih tétéla, perhatikeun bagan di handap! Vokal ditandaan ku K, sarta conto-conto kecap nu ngandung éta adengan engang, di hareup, di tengah, atawa di tukang.

No. Adegan engang, conto dina kecap
Di hareup, di tengah, di tukang
1. V a-ya, bi-a-sa, sa-ti-a
i-ra-ha, ka-u-la, ca-u

2. VK ab-di, su-ang-kung, pi-it
im-bit, sa-ém-ba-ra, sa-ur
3. KV ba-pa, ka-la-pa, war-ga
ti-suk, an-ti-eum, dang-ka
4. KVK ban-da, Ka-wen-tar, ba-tukcen-tok, pa-ran-ti, tum-pak

5. KKV pra-bu, sém-pra-ni, san-tri
sri-pang-gung, han-tri-wé-li, tam-bru
6. KKVK tres-na, kon-trak-tor, ban-drék
brang-ta, in-stan-si, kem-pléng
7. VKK ons, -, -
éks, - -

8. KVKK téks, - mo-dérnPérs, -, la-téks

9. KKKV stra-té-gi, in-stru-mén -
stra-ta, -, -

10. KKKVK struk-tur, in-struk-si, tran-skrip
skrip-si, -, -

11. KKVKK -, -, kom-pléks
12. KVKKK korps, - -


Adegan engang nomber 7 nepi ka 12, mangrupa pangaruh tina basa asing. Asup kana adegan engang basa Sunga pangpangna sabada urang merdéka.  

Ngarucat Engang
Ngarucat engang téh nyaéta misahkeun kecap dumasar kana engangna. Tangtu baé henteu sagawayah. Salian ti kudu luyu jeung adegan engangna téh, kudu luyu jeung éjahan deuih. Aturan ngarucat engang dumasar kana Palanggeran Éjahan Basa Sunda, nyaéta:

1.Ngarucat engang dina kecap asal
1)Lamun di tengah kecap aya dua vokal anu ngantét, misahkeunana kudu di atara éta dua vokal.

Contona: sa-ir
da-un
bi-a-ya
su-a-sa-na
2)Lamun di tengah kecap aya konsonan di antara dua vokal, misahkeunana kudu saméméh éta konsonan.
Contona: a-ya
ha-yang
ka-la-pa
lé-lé-wo-déh
a-yeu-na
3)Lamun di tengah kecap aya dua konsonan atawa leuwih anu ngantét, misahkeunana di antara konsonan kahiji jeung konsonan kadua.
Contona: tib-ra
seg-rok
ban-drék
in-struk-si
kom-pléks

2.Ngarucat engang dina kecap rundayan.
1)Rarangkén tukang, jeung partikel anu biasa ditulis dihijikeun jeung kecap dasarna dipisahkeunana kudu mandiri.
Contona: pi-in-dung
ti-lu-an
kum-bah-eun
di-ba-lang-keun
ka-ta-lan-jur-an
2)Rarangkén hareup, rarangkén tukang, jeung partikel nu ngalaman parobahan wangun ditulis saperti kieu:
pa-na-nya
pa-nga-la
pa-nga-we-ruh
da-har-eun-a-na
ti-lu-an-a-na
3)Rarangkén tengah nu ditulis ngantét jeung kecap asalna, ngarucat saperti ngarucat kecap asal.
Contona: da-la-har
gu-meu-lis
ba-ra-la
gi-nan-jar
si-na-reng
4)Rarangkén tengah anu robah jadi rarangkén hareup dianggap rarangkén hareup.
Contona: um-a-mis
ar-u-lin
ar-ang-kat
al-u-dur
um-am-bon

3. Ngarucat engang serepan
Ngarucat engang serepan diluyukeun jeung katangtuan di luhur.
Contona: in-struk-si
kon-struk-si
kon-fék-si
a-ku-a-ri-eum
ko-ali-si